شھید اللہ بخش سومرو — واڪا ڪندي ووء صدیون تو لاء سنڌڙي

1940 ۾ ، جڏهن عدم اعتماد واري تحريڪ ذريعي الله بخش سومرو جي حڪومت جو تختو اونڌو ڪيو ويو ، تڏهن مير بنده علي کي وزيراعظم بنايو ويو. . سائین جي ایم سید اهو ڪردار ادا ڪيو جو میر بندہ علي جي حڪومت ختم ڪرائي ، ڇاڪاڻ ته میر صاحب جي حڪومت صحيح رستي تي نه ھئي سائين جي ايم سيد محسوس ڪيو ته صرف الله بخش سومرو ئي سنڌ حڪومت هلائي سگهي ٿو ڇاڪاڻ ته هن وٽ انتظامي صلاحيتن سان گڏ سچائي ۽ ايمانداري به آهي حالانڪہ سائین بنده علي جي ڪابينا ۾ تعليم جو وزير هو.

هن الله بخش سان ملاقات ڪئي هئي ۽ کيس پهرين وزيراعظم ٿيڻ لاءِ راضي ڪیو ان کان پوءِ هنن بنده علي جي حڪومت جي خاتمي جي لاءِ ماحول پيدا ڪيو. سائین جي ايم سيد ، الله بخش سان لاڳاپا جدا ڪيا ڇاڪاڻ ته الله بخش کي سکر بيراج جي اڏاوت لاءِ برطانوي حڪومت کان جيڪو قرض کڻي 77 سالن ۾ ادا ڪرڻو هو ، پر برطانوي سرڪار چيو ته جيڪڏهن اها رقم جلد ئي انهي ڏانهن واپس ٿي وڃي. تہ اهي ان مان گهڻي رقم معاف ڪري ڇڏیندا۔ان ڪري الله بخش هن رقم جي ادائيگي لاءِ سنڌ ۾ ٽيڪس لڳايو هو.

جيتوڻيڪ الله بخش سومرو سنڌ جو وزيراعظم هو ، پر هو گهر ۾ به پنهنجو ڪم ڪندو هو.

هڪ ڀيري وٽس هڪ مهمان آيو ۽ صبح جو کيس ٻڌايو ته توهان جو نوڪر ڪيئن آهي ، هن کي غسل ڪرڻ لاءِ گرم پاڻي نه ڏنو جنهن تي هن چيو ته انشاءالله توهان کي سڀاڻ گرم پاڻي ملندو. ٻئي ڏینھن صبح جو مهمان جي دروازي تي دستڪ ٿي ۽ مهمان دروازو کوليو تہ الله بخش پنهنجو پاڻ گرم پاڻي جي بالٽي سان بيٺل ڏٺو ۽ چیائین ته تنهنجو گرم پاڻي موجود آهي.

وزيراعظم بڻجڻ کان پهريان ، هو پنهنجي گهر کان ٻاهر ڪاٺ جي بینچ تي ويهندو هو ۽ ماڻهن سان ملندو هو ۽ انهن جا مسئلا ٻڌندو هو اقتدار ۾ رهڻ جي دوران به هن اهو عمل جاري رکيو. هن شخص جي سادگي کي ڏسو ته هو پنهنجي سرڪاري ڪار تي جھنڊوبه استعمال نہ ڪیو، ڪو به استقبال قبول نہ ڪیو، ڪنهن ماڻهو کي پنهنجي ملڻ لاءِ اچڻ کان منع نہ ڪئي ، حڪومتي محافظن کي استعمال نه ڪندو ھئو، خاص طور تي ٽرين ذريعي سفر ڪري جڏهن هو شڪارپور آيو ، ته پنھنجي پراڻي ٽانگي واري کي سڏائي هن جي ٽانگي تي ويٺو ۽ پئسا ڏنائینس. هن نه رڳو پنهنجي ڪابينا جي وزيرن جي پگهارون گھٽایون پر هن پنھنجي پگهار پڻ 1500 روپين کان گهٽائي 500 رپيا ڪئي. اها وڏي ڳالهه آهي ته هو 9 سالن تائين بمبئي ليجسليٽو ڪائونسل جو ميمبر هو ۽ هن اهڙا ڪارناما انجام ڏنا جن جي بدولت سڌو سنئون ماڻهن کي فائدو ٿيو جنهن لاءِ برطانوي حڪومت کيس خان بهادر ۽ برطانوي سلطنت جي آرڊر آف برٽش ایمپائر جا خطاب ڏنا

هن برطانوي حڪومت جي سنڌ جي حقن لاءِ هر اهو حڪم رد ڪري ڇڏيو جيڪو سنڌ جي عوام لاءِ نقصانڪار هو. هو جڏهن به شڪارپور ايندو هو پنهنجي ساٿين سان گڏ پنهنجن پيرین پنڌ نڪرندو هو ۽ شهر ۾ گھمندو هو. جڏهن 1942 جي ٻوڏ آئي ، تڏهن ان جو رخ شڪارپور شهر ڏانهن ٿي ويو ، جنهن سبب ماڻهن ۾ وڏو خوف ۽ هراس پيدا ٿيو ، پر الله بخش حڪم ڏنو ته ٻوڏ کي پنهنجي زرخيز زمين ڏانهن موڙيو وڃي. پنهنجي ڪتاب ۾ ذڪر ڪندي جي ايم سيد چيو ته الله بخش سنڌ جو ٻیو دودو سومرو آهي جنھن جي بهادري ۽ همت قابل تحسين آهي. هن سنڌ جي گورنر ، برطانوي حڪومت ۽ وائسرائو ڏانهن هڪ خط لکيو هو ، احتجاج ڪندي چيو هو ته هن پنهنجي تقرير ۾ هندستان جي سياسي اڳواڻن جي بي عزتي ڪئي آھي ، جنهن ڪري انگريز سرڪار ڪاوڙجي پئي ۽ حڪومت الله بخش کي چيو ته. کيس يا ته معذرت ڪرڻ گهرجي يا استعفيٰ ڏيڻ گهرجي.

استعيفيٰ ڏيڻ بدران الله بخش سرڪار جا ڏنل لقب واپس ڪري ڇڏيو جنهن برطانوي حڪومت کي اڃان وڌیڪ چیڙائي ڇڏيو. حڪومت الله بخش کي 10 آڪٽوبر 1942 تي هن جي عهدي تان هٽائي ڇڏيو.ان جي جاءِ تي سرغلام حسين هدايت الله کي ٻيهر سنڌ جو وزيراعظم بڻايو ويو.هن جي حڪمراني پاڪستان جي قيام تائين جاري رهي.الله بخش جي حڪومت جي ٻئين دور ۾ اهڙا واقعا هئا جنهن سبب هن جي حڪومت کي مسجد ، منزل گاهه سکر واري مسئلي ، پير صبغت الله شاهه جي گرفتاري، جڏهن هو ان وقت سنڌ کان ٻاهر هئو پیر صاحب کي انگریز گورنر جي حڪم تي گرفتار ڪيو ويو جا مسئلا درپیش آیا ان کان سواءِ ڪوئٽ انڊيا موومينٽ ، 1942 سپر ٻوڏ ، ٻي عالمي جنگ جا اثر ۽ ریشمي رومال واري تحريڪ پڻ شامل آهن ، پنهنجي عهدي ڇڏڻ بعد هو پنهنجي آبائي شهر شڪارپور منتقل ٿي ويو جتي هو سماجي ڪمن ۾ مشغول ٿي ويو.

هڪ ڏينهن هنن کي معلوم ٿيو ته ڪو جعلي پير شهر جي پاسي ۾ آيو آھي جيڪو عورتن کي خاص طور تي غلط ۽ جعلي تعويذ ڏئي ڪري عورتن کي ڦري رھیو آھي ، جنهن لاءِ انهن کي پنهنجن ساٿين سان گڏجي ٽانگي تي چڙھي پیر ڏي آیو تہ جینئن کیس چوي تہ ھو کائنس ڪجھ پیسا وٺي ڪو ٻیو ڌندو ڪري ، پر انهن جي اچڻ جي خبر ٻڌي ، پیر هن جي حد کان ڀڄي ویو . جڏهن هو پنهنجي ٽانگي ڏانهن واپس اچي رهيو هو ، ڪجهه ماڻهن هن تي حملو ڪري پستول سان گولیوں ھڻي کيس شهيد ڪري ڇڏيو. کيس 14 مئي 1943 تي شهيد ڪيو ويو. ان کان اڳ به سومرو صاحب تي خوني حملو ٿيو. هڪ دفعي هو شڪارپور جي مسجد ۾ نماز پڙهي رهيو هو ڪجھ ماڻهو کيس مارڻ لاءِ آيا پر واپس وڃڻ جو موقعو نه مليو ٻئي دفعي هو ريل ۾ سفر ڪري رهيا هئو ۽ جڏهن ريل گاڏي ريلوي اسٽيشن تي بیٺي ته هڪ ماڻهومٿس فائرنگ ڪئي پر گولي دريء کان نڪري وئي ۽ حملو ڪندڙ ڀڄي ویو۔

الله بخش جي ايتري وڏي دل هئي ته هڪ ڏينهن ساڳيو حملو ڪندڙ وٽس آيو ته هن کي ٻه سئو روپيا گهربل هئا ، هن اها رقم پنهنجي زال کان ورتي ۽ ان کي ڏني. جڏهن بيگم پڇيو ته ڪيرھیو ، ڪنهن کي رقم ڏني اٿو ، سومرو چيو ته ڪنهن کي ضرورت هئي حالانڪہ کيس حملي آور جي خبر ھئي پر هن نه ٻڌايو ۽ سندس مدد ڪئي. هن دور ۾ اهڙا اڳواڻَ ملڻ شاید دیواني جو خواب ئي ھجي ۔

لیاقت راڄپر ایڪسپریس نیوز لاء لکیو